Hilma af Klint. Pionierka abstrakcji
Niemcy, 2019, 93 min.
9 czerwca 2022, godz. 19.00
Kino Paradox, ul. Krupnicza 38, Kraków
Reżyseria: Halina Dyrschka
Zdjęcia: Alicja Pahl, Luana Knipfer
Montaż: Antje Lass, Mario Orias
Dźwięk: Niklas Kammertöns
Muzyka: Damian Scholl
Producentki: Eva Illmer, Halina Dyrschka
Produkcja: Ambrosia Film GmbH
Właściciel praw: mindjazz pictures
Hilma af Klint (1862-1944) była szwedzką malarką, wyprzedzającą Kandinsky’ego pionierką abstrakcjonizmu, skazaną na dekady niebytu i kurzu. Film zagłębia się w archiwa – w tym stosy notatników, które pozostawiła po sobie malarka – by zrekonstruować jej drogę artystyczną, od wczesnego zainteresowania botaniką, matematyką, astronomią i nawigacją (była córką kapitana), przez studia w Akademii Sztuk Pięknych i tradycyjną karierę ilustratorki i portrecistki, po fascynację spirytualizmem w artystycznych kręgach Sztokholmu i teozofią. Reżyserka Halina Dyrschka wpisuje malarkę w dwa główne konteksty – historię nauki, której Hilma af Klint stała się niespodziewaną kronikarką, i historię sztuki, w której się nie zmieściła. W losach jej spuścizny odbijają się wybiórcza logika obiegów sztuki i kaprysy rynku artystycznego. Ale też spełniona obietnica archiwalnych poszukiwań i nadzieja odzyskiwanego kobiecego dziedzictwa. (Klara Cykorz, Źródło: Her Docs Film Festival)
„Wieczorem, kiedy w Muzeum Guggenheima w Nowym Jorku otwarto wystawę szwedzkiej malarki Hilmy af Klint, na chwilę zapanowała panika. Gdzie podziali się goście? Dlaczego w barze nie ma żadnego ruchu? Przy ladzie, która ustawiana jest w holu na wernisaże, kelnerzy zamiast nalewać wino, rozmawiali, bo nie było kogo obsługiwać. Nikt nie pamiętał, żeby rotunda muzeum była tak opustoszała. Pracownicy wymieniali zdziwione spojrzenia. Ale wtedy ktoś podniósł głowę i spojrzał w górę, gdzie słynne schody, piętro po piętrze, skręcały spiralną rampą ku niebu. To tam wylądowali! Wernisażowi goście, pomijając rytuał otwarcia, poszli wprost na wystawę i tłoczyli się przed obrazami. Ponad 600 000 zwiedzających sprawiło, że ekspozycja „Hilma af Klint: obrazy dla przyszłości” odniosła największy sukces frekwencyjny w historii muzeum, a katalog stał się bestsellerem.” – relacjonowała przyszła biografka Hilmy af Klint, Julia Voss.
Hilma af Klint – to jeden z fenomenów jej życia – przewidziała przyszły sukces swojej twórczości. Artystka miała 70 lat, kiedy w 1932 roku zobowiązała spadkobierców, aby nie pokazywali jej prac publicznie przez co najmniej dwie dekady od jej śmierci. Po raz pierwszy wzięła udział w wystawie zbiorowej w Sztokholmie w 1913 roku. Później, niestety bez powodzenia, próbowała pokazać swoją twórczość w Szwajcarii i Holandii. Udało się to dopiero w 1928 roku w Londynie, w ramach kilkudniowej konferencji zorganizowanej przez Angielskie Towarzystwo Antropozoficzne, ale odzew był znikomy. Wtedy z zapałem poświęciła się nowemu projektowi, którym było stworzenie miejsca dla swoich obrazów – galerii o spiralnym kształcie, przez którą zwiedzający mieli przechodzić od obrazu do obrazu, aż na sam szczyt, do kopuły z widokiem na gwiazdy – podobnie jak w Muzeum Guggenheima, które ukończono dopiero w 1959 roku.
Kiedy w 1906 roku zaczęła malować abstrakcje wywróciła swoje życie do góry nogami. Zerwała z naturalistycznym malarstwem, którego uczyła się w Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych w Sztokholmie, i stworzyła prace niepasujące do żadnego znanego stylu. Julia Voss tak pisze o twórczości malarki: „Siła jej prac bierze się ze zdolności do zaczynania od początku. Mocno wierzyła, że twórczość artystyczna może pomóc nam zostawić za sobą wszystko to, co niepotrzebnie pomniejsza nasz obraz świata. Dla Hilmy af Klint zakorzenione wzorce myślowe i sztywne zasady były częścią takiego samego systemu jak kategorie płci i klasy, materializmu i kapitalizmu, podziału na Wschód i Zachód oraz odseparowania sztuki od życia. Na jej płótnach formy zaczynają się poruszać, a przeciwieństwa łączyć. Ona też potrafiła godzić sprzeczności: do późnej starości żyła i pracowała w najprostszych warunkach ale ceniła postęp, chodziła do kina, czytała Jacka Londona i pisma starożytnych mistyków, kochała kobiety i przez całe życie słyszała głosy przemawiające do niej z innych wymiarów. Sztukę rozumiała jako formę przekazywania daru, który sama otrzymała. Czerpała radość z możliwości poszerzania obrazu świata i zdolności odkrywania go na nowo.”
Halina Dyrschka urodziła się w 1975 r. w Berlinie. Studiowała aktorstwo, śpiew klasyczny i produkcję filmową (ukończoną stopniem magistra) w Westfalskiej Szkole Aktorskiej w Bochum. Krótkometrażowy film „9einhalbs Abschied” (2009) był jej debiutem reżyserskim i pracą dyplomową. Założyła firmę producencką Ambrosia Film, która wyprodukowała m.in. „9einhalbs Abschied” (2009) i „Opera Buffa” (2011). Przez 5 lat badała prace Hilmy af Klint, co zaowocowało wyreżyserowaniem i wyprodukowaniem przez nią filmu o prekursorce abstrakcjonizmu. Jej pełnometrażowy debiut dokumentalny, „Hilma af Klint – pionierka abstrakcji”, miał swoją premierę w Lipsku na Leipzig Film Art Fair w 2019 r., gdzie zdobył Nagrodę Publiczności.
Organizatorzy:
Dom Norymberski
HER Docs Film Festival
Muzeum HERstorii Sztuki
Kino Paradox