Artystyczny dialog Elsy von Freytag-Loringhoven i Marcela Duchampa, w którym podziw łączy się z polemiką, jest inspirującym punktem wyjścia do refleksji nad systemową mizoginią, która była przyczyną braku uznania dla twórczości Baronessy. W biografii Marcela Duchampa autorstwa Calvina Tomkinsa Elsa wymieniona jest zaledwie kilka razy, w mało istotnych kontekstach: jako ekscentryczna postać związana z bohemą, narzucająca się wielkim artystom.
Biografka Elsy von Freytag-Loringhoven, Irene Gammel podkreśla, że podczas gdy Duchamp funkcjonuje dziś jako jeden z najbardziej rewolucyjnych artystów XX wieku – „Tatuś dada i dziadek popu” („daddy of dada and grandpa of pop”), który błyszczy w świetle reflektorów podręczników do historii sztuki – w przypadku Baronessy można mówić o „ciemniejszej, zmarginalizowanej, kobiecej wersji artystycznej transgresji.” Sama Elsa von Freytag-Loringhoven wielokrotnie podejmowała przewrotną grę z własną pozycją. Na przykład jej utwór „Związek miłosno-chemiczny” jest prześmiewczym odczytaniem erotycznych strategii Duchampa w słynnej pracy „Wielka szyba” (znanej również jako „Panna Młoda rozebrana przez swoich zalotników, jednak”), która przez krytyków sztuki została uznana za jedno z najważniejszych dzieł ubiegłego wieku. Jak pisze Irene Gammel, Baronessa wciela się w rolę narzeczonej Duchampa (tytułowej panny młodej), dając ironiczny głos kobiecej postaci z „Wielkiej szyby”. To punkt wyjścia do stworzenia alternatywnej opowieści, podważającej symboliczną pozycję „daddy of dada” na rzecz „lady dada”. Ważnym kontekstem jest również „Fontanna” Duchampa, której domniemaną autorką mogła być Elsa von Freytag-Loringhoven (możliwe, że to ona wysłała Duchampowi pisuar, podpisując się inicjałami męskiego pseudonimu). Irene Gammel zestawia „Fontannę” z jedną z najbardziej znanych prac Elsy von Freytag-Loringhoven „God”, pokazując głębokie pokrewieństwa obu dzieł i nazywając pracę Freytag-Loringhoven siostrą „Fontanny”. Artystka Margaret Morgan nazwała pracę „God” – „obiektem renegatem” : obiektem skandalicznym, anarchizującym, parodystycznym – takim jak sama Elsa.
Interesujący jest również artystyczny i erotyczny związek Elsy von Freytag-Loringhoven z Djuną Barnes, autorką „Ostępów nocy”, pierwszą biografką Baronessy, która zarzuciła projekt pisania o życiu i twórczości kochanki na etapie notatek. Kobieca seksualność i przyjemność były częstym tematem zmysłowej, prowokacyjnej i cielesnej poezji Elsy. Za jej życia opublikowano jedynie kilka wierszy z liczącego ok 150 utworów zbioru, wydanego po jej śmierci w antologii „Body Sweats”. Na scenie, obok aktorki grającej Elsę von Freyta-Loringhoven, pojawi się wokalistka, inspirowana postacią Djuny Barnes – partnerka, dokumentalistka, świadkini występu Elsy.
Postać Elsy von Freyta-Loringhoven pozwala przyjrzeć się różnym narracjom opisującym kobiece doświadczenie: herstorii, rewizji kanonu, pisarstwu kobiecemu. „Umrzemy jako wolne ptaki albo umrzemy, próbując” – mówiły w filmie tytułowe uciekające kurczaki. – „A nie ma innych opcji?”.
Premiera 21.01.2021, godz. 19.00-21.00
Spektakl jest dostępny bezpłatnie na platformie PLAY KRAKÓW w każdą sobotę do 26.06.2021, w godz. 19.00 – 24.00
Spektakl jest dostępny bezpłatnie na platformie PLAY KRAKÓW w każdą sobotę do 26.06.2021, w godz. 19.00 – 24.00
Scenariusz i reżyseria: Iga Gańczarczyk
Wykonanie: Marta Ojrzyńska (Elsa von Freyta-Loringhoven), Barbara Kinga Majewska (Djuna Barnes)
Dramaturgia: Jakub Momro
Przekład wierszy: Adam Wiedemann
Opracowanie muzyczne wierszy: Barbara Kinga Majewska
Scenografia: Przemek Czepurko
Kostiumy: Hanka Podraza
Muzyka: Piotr Peszat
Dźwięk, światło: Mariusz Gąsior, Mariusz Potępa
Realizacja nagrania: Grzesiek Mart doc
Grafika/Wideo: Łukasz Ziomek
Produkcja: Renata Kopyto / Dom Norymberski w Krakowie
Partnerzy: Cricoteka, KBF Play Kraków
Koordynacja projektu w ramach współpracy: Olga Curzydło (Cricoteka)
Wsparcie promocyjne projektu: Marzena Boniecka (Cricoteka)
Miejsce: Cricoteka, ul. Nadwiślańska 2-4, Kraków
Projekt zrealizowano przy wsparciu Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej
Wykonanie: Marta Ojrzyńska (Elsa von Freyta-Loringhoven), Barbara Kinga Majewska (Djuna Barnes)
Dramaturgia: Jakub Momro
Przekład wierszy: Adam Wiedemann
Opracowanie muzyczne wierszy: Barbara Kinga Majewska
Scenografia: Przemek Czepurko
Kostiumy: Hanka Podraza
Muzyka: Piotr Peszat
Dźwięk, światło: Mariusz Gąsior, Mariusz Potępa
Realizacja nagrania: Grzesiek Mart doc
Grafika/Wideo: Łukasz Ziomek
Produkcja: Renata Kopyto / Dom Norymberski w Krakowie
Partnerzy: Cricoteka, KBF Play Kraków
Koordynacja projektu w ramach współpracy: Olga Curzydło (Cricoteka)
Wsparcie promocyjne projektu: Marzena Boniecka (Cricoteka)
Miejsce: Cricoteka, ul. Nadwiślańska 2-4, Kraków
Projekt zrealizowano przy wsparciu Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej