20.10. 2017 – godz. 20.00 ///// 21.10.2017 – godz. 19.00
Centrum Kongresowe ICE Kraków, ul. Konopnickiej 17
Ośrodek Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora Cricoteka, Dom Norymberski oraz Krakowskie Biuro Festiwalowe, operator Centrum Kongresowego ICE Kraków mają przyjemność zaprosić na wyjątkowe wydarzenie – dwa spektakle Baletu triadycznego – współczesną wersję arcydzieła Oskara Schlemmera.
Przedstawienia te są wydarzeniami zamykającymi prezentację dzieł Oskara Schlemmera i Tadeusza Kantora podczas wystawy SchlemmerǀKantor (Cricoteka, 14.10.2016 – 15.01.2017).
W Roku Awangardy, polska publiczność będzie miała niezwykłą okazję zobaczyć jedną z najważniejszych inscenizacji teatralnych w historii sztuki. To niezwykłe wizualne wydarzenie, uczta i gratka dla wielbicieli Bauhausu, tańca, teatru i sztuk performatywnych.
Zrekonstruowany w przekształconej wersji choreograficznej Gerharda Bohnera Balet triadyczny został przygotowany w 2014 r. w Monachium przez Bayerisches Staatsballett we współpracy z Akademie der Künste w Berlinie. Fenomenalna przebudowa choreografii baletu dokonana przez Bohnera, jak też wybitne rekonstrukcje kostiumów baletowych do spektaklu – poprzedzone wielomiesięcznymi badaniami interdyscyplinarnego zespołu na Akademie der Künste – doprowadziły do powstania jednego z najwybitniejszych przedsięwzięć sztuki baletowej ostatnich dekad. Ten wyjątkowy, nowoczesny, obchodzący się bez akcji i klasycznej narracji spektakl, pokazywany był na całym świecie. Za każdym razem cieszy się stuprocentową frekwencją widowni, niezależnie od szerokości geograficznej.
Schlemmer – w przeciwieństwie do swoich kolegów z Bauhausu: Wassilego Kandninsky’ego, Andora Weiningera czy Xantiego Schawinkskiego – nie chciał ani abstrakcyjnej scenografii ani czystej, pozbawionej ludzkiego ducha, mechanizacji. Chodziło mu o syntezę naturalności i sztuczności, o uzdrawiającą schematyczność w służbie wyższym celom. Już w tekście programu, który Schlemmer napisał
w 1922 r., możemy znaleźć pochwałę zbawczego oddziaływania techniki, co artysta potwierdza w swoim balecie, i co pozwala, poprzez „maszynę człowieka”
i „mechanizm ciała”, świadomie i wyraźnie odczuwać.
Rekonstrukcje wielkich arcydzieł zawsze rodzą pytanie o wierność wobec oryginału i współczesną nośność dawnych dzieł przywróconych scenie. Ewentualne wątpliwości rozwiewa znana amerykańska artystka Laurie Anderson, której w latach 70. sławę przyniosły multimedialne performance. Po obejrzeniu zrekonstruowanego spektaklu Schlemmera Tańce Bauhausu w nowojorskim Muzeum Guggenheima napisała:
(…) Tańce Schlemmera były naprawdę żywe i piękne, wydawało się jakby dopiero powstały….To był szok, poczuć ten rodzaj kontynuacji i spostrzec, że artyści mają pomysły, które później wykorzystują inni twórcy, że w rzeczywistości nie istnieje żaden postęp, lecz jest to swego rodzaju wybiegająca w przód lub cofająca się, rozciągnięta w czasie konwersacja (…).
Oskar Schlemmer niemiecki malarz, plastyk, tancerz, choreograf, reżyser, pedagog i poeta należy do najważniejszych twórców europejskiej awangardy XX w. Interdyscyplinarne założenia, charakterystyczne dla wszystkich twórców Bauhausu, do którego Schlemmer należał w latach 1921–1929, znaleźć można
w wielu jego pracach. Fazy przejściowe pomiędzy poszczególnymi mediami są płynne i w niezwykły sposób łączą się w jego dziele totalnym, jakim był Balet triadyczny. Tańcowi ekspresyjnemu oraz klasycznemu baletowi Schlemmer przeciwstawiał się wprowadzając nowe pomysły, których odpowiedniki znaleźć można było tylko w pewnych produkcjach Baletów Rosyjskich Diagilewa, dla których kostiumy czy scenografię projektowali tacy artyści jak Natalia Gonczarowa, Michail Larionow czy Pablo Picasso. Jedynym, który, tak jak Schlemmer, projektował spektakle baletowe jako jednorodnie dzieła, był Fernand Leger ( La Creation du Monde, 1923, Le Ballet Mécanique, 1924).
Publiczne spektakle Tańca triadycznego, jak ten w 1922 r. w Teatrze Württemberskim w Stuttgarcie, należały do rzadkości. Z pierwotnych 18 kostiumów została tylko połowa i nie zachował się żaden materiał filmowy
z zapisem ówcześnie granych przedstawień. Można je sobie, dzięki fotografiom poszczególnych scen, recenzjom oraz precyzyjnym notatkom Schlemmera, wyobrazić. Chociaż pierwsza rekonstrukcja, która między innymi powstała
w oparciu o tańce Bauhausu, została wykonana dopiero w 1968 r., już od początku lat 60. artysta był uważany nie tylko za ważnego przedstawiciela modernizmu w dziedzinie sztuk wizualnych i malarstwa, lecz także za rewolucyjnego i nowatorskiego scenografa. W 1970 r. dawna uczennica Mary Wigman Margaret Hastings zrekonstruowała po raz pierwszy Balet triadyczny, dalsze rekonstrukcje wykonali: Gerhard Bohner w 1977 r. w Berlinie i Debra McCall w 1982 r. w Nowym Jorku.
Przestrzenne projekty kostiumów i swoje doświadczenia tancerza przełożył Schlemmer już w 1923 r. na malarstwo, widoczne między innymi w obrazach: Tancerka (1922), który znajduje się w Pinakothek der Moderne w Monachium, Sala odpoczynku (1925) albo Tancerz (1923), które znajdują się w zbiorach Galerii Narodowej w Stuttgarcie, z ich wertykalnymi i horyzontalnymi kompozycjami,
z ruchomym motywem postaci na pierwszym planie, z równoległym do obrazu przedstawieniem figury i perspektywiczną konstrukcją podłogi, zapowiadają choreograficzne idee Schlemmera.
Kolejne wystawienia Baletu triadycznego miały miejsce w ramach tygodnia Bauhausu w Narodowym Teatrze w Weimarze, a następnie w Dreźnie, w 1923 r. Trzy lata później podczas dni muzyki w Donaueschingen odbył się pokaz spektaklu z towarzyszeniem organowej kompozycji Hindemitha. W 1938 r. 9 figur zostało wysłanych do Nowego Jorku na przedstawienie, które nie doszło do skutku, a miało uświetnić wielką wystawę Bauhausu w Muzeum of Modern Art. Jak miało się okazać dużo później – w ten sposób udało się je zachować: w 1960 r. figury zostały odesłane z powrotem do Niemiec i są jedynymi istniejącymi oryginalnym eksponatami.
Tadeusz Kantor odwoływał się do twórczości Oskara Schlemmera. Pozostawał pod jego wpływem zwłaszcza w latach 30. i 40. XX w., kiedy kształtował swój artystyczny światopogląd. Interesowały go wówczas bliskie Schlemmerowi zagadnienia związane z ciałem, ruchem, przestrzenią, przemianami postaci ludzkiej, obrazem „człowieka jako odtwórcy zdarzeń cielesnych i duchowych, przechodzących od naiwności do refleksyjności, od naturalności do sztuczności”. Idee te okazały się dla Kantora niezwykle prowokujące również w późniejszym okresie. Poprzez dialog i niejednokrotnie zaprzeczenie wracał do nich na wszystkich etapach swojej twórczości. Te właśnie podobieństwa można było zobaczyć na wystawie SchlemmerǀKantor (Cricoteka, 14.10.2016 – 15.01.2017).
Wsparcie finansowe: Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej
Organizatorzy:
- Cricoteka – Instytucja Kultury Województwa Małopolskiego
- Dom Norymberski
- Współorganizator: Krakowskie Biuro Festiwalowe, operator Centrum Kongresowego ICE Kraków
Partnerzy:
- Ballettstiftung Heinz Bosl
- Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej
- Goethe-Institut w Krakowie
- Konsulat Generalny Niemiec w Krakowie
Patron medialny: Radio Kraków