Kobiece teksty dla teatru
6-8.05.2022,
Miejsce: Akademia Sztuk Teatralnych w Krakowie, ul. Straszewskiego 22, sala 210
Teatr niemieckojęzyczny należy do tych obszarów współczesnej kultury, który bardzo szybko reaguje na społeczne i polityczne problemy, na toczące się w przestrzeni publicznej dyskursy oraz wyzwania, jakie stoją przed nowoczesnym i globalnym, żyjącym na poły w digitalnej rzeczywistości, społeczeństwem. Wśród twórców przemawiających własnym i donośnym głosem coraz większą grupę stanowią dramatopisarki. Podejmując w swoich tekstach ważne dla kobiet problemy i opowiadając o nich z kobiecego punktu widzenia kontestują zastany porządek społeczny. Ich sztuki dotykają takich tematów jak: małżeństwo, seksualność, religia czy polityka, w których pozycja kobiet została dawno temu wyznaczona przez mężczyzn i w których ewolucja ciągle jest słabo odczuwalna. Autorki przyglądają się też zmianom emancypacyjnym, jakie zaszły w ciągu ostatnich dziesięcioleci i próbują dokonać bilansu start i zysków, jakie przyniosły kobietom wywalczone prawa. Ważnym punktem projektu jest przypomnienie dramatopisarek tworzących w czasach Republiki Weimarskiej, które są ponownie odkrywane i wystawiane bądź wydawane: Anny Gmeyner oraz Eleonory Kalkowskiej.
piątek, 6.05.2022
17.00 – czytanie sceniczne sztuki Ewe Benbenek „Bękart tragedii” i spotkanie z autorką.
tłumaczenie: Artur Kożuch, reżyseria, video i multimedia: Wera Makowskx (IV WRD),, dramaturgia: Julia Nowak (I WRD), kostiumy: Bellon Cornutta
Bohaterka sztuki Ewe Benbenek, podobnie jak autorka, wyjechała z rodzicami z Polski do Niemiec jako dziecko. Jej życie naznaczone jest poczuciem braku przynależności. Na jednym jego biegunie znajduje się konserwatywna, przywiązana do katolickich wartości i powracająca do wojennych wspomnień babcia, na drugim matka, niepotrafiąca odnaleźć się w nowej, niewolnej od upokorzeń, rzeczywistości. Narratorka pragnie wyrwać się z tej klaustrofobicznej sytuacji, a swoją frustrację zamienia w swego rodzaju oratorium przepełnione uczuciem gniewu, irytacji i furii. Szczery, mądry i aktualny tekst Ewe Benbenek zdobył w 2021 roku Nagrodę Dramatyczną przyznawaną podczas festiwalu „Stücke” w Mühlheim, na którym prezentowane są najlepsze sztuki obszaru niemieckojęzycznego.
20.00 – czytanie sceniczne sztuki „Złoty interes” Rebekki Kricheldorf i spotkanie z autorką.
tłumaczenie: Jacek Kaduczak, reżyseria: Kalina Dębska (II WRD), dramaturgia: Klaudia Gębska (I WRD), muzyka, dźwięki: Antoni Skrzyniarz, wideo, scenografia, kostiumy: Zofia Tomalska, ruch: Katarzyna Anna Małachowska
Zabawny i przewrotny tekst Rebekki Kricheldorf to współczesna wersja „Kopciuszka”. Trzy dorastające córki trzeba wydać dobrze za mąż. Na matrymonialnym rynku w cenie jest młodość i uroda, które matka zamierza odpowiednio wykorzystać. Wyemancypowany Kopciuszek kontestuje instytucję małżeństwa i sprzeciwia się planom macochy. Autorka osadza swoją sztukę w świecie Instagrama i popkultury, bawi się współczesnym młodzieżowym językiem wplatając w niego cytaty z literatury, filozofii i obowiązującego dyskursu ideologiczno-politycznego. I choć przyświecają jej idee feministyczne pokazuje, że proste i radykalne działania na rzecz wyzwolenia kobiet nie zawsze przynoszą zamierzony skutek i że nie ma złotego środka na osiągnięcie niezależności i równości płci.
Prowadzenie spotkań: Martyna Wawrzyniak, Akademia Sztuk Teatralnych
sobota, 7.05.2022
18.00 – czytanie sceniczne sztuki Anne Gmeyner „Automat bufetowy”.
tłumaczenie: Iwona Uberman.
reżyseria i dramaturgia: Adrianna Alksnin
Gdzieś na obrzeżach małego miasteczka Adam spotyka nieznaną Evę, udaremniając jej samobójstwo. Mężczyzna wraz z żoną prowadzi restaurację, tytułowy Automat bufetowy, gdzie zbierają się przedstawiciele lokalnej społeczności. Piękna młoda kobieta, która pojawia się w lokalu, niczym katalizator wyzwala w nich ukryte do tej pory emocje: frustracje, niespełnione aspiracje, zawiść czy urażoną ambicję. Każdy pragnie pozyskać jej względy i wykorzystać to do własnych celów. Zapomnianą, lecz bardzo aktualną sztukę Anny Gmeyner, przypomniał wiedeński Burgtheater. Inscenizacja w reżyserii Barbary Frey znalazła wśród 10 najlepszych przedstawień teatralnych obszaru niemieckojęzycznego prezentowanych w ramach przeglądu Theatertreffen w 2021 roku.
19.30 – Łowienie w ciemnych odmętach: Anne Gmeyner i Eleonora Kalkowska – zapomniane dramatopisarki czasu Republiki Weimarskiej. Spotkanie z Lisette Buchholz i Anną Dżabaginą.
Prowadzenie: Anna R. Burzyńska, Uniwersytet Jagielloński.
Anna Gmeyner urodziła się w Wiedniu w 1902 roku i podobnie jak jej bohaterki sceniczne pozostała outsiderką. Pochodziła z liberalnej rodziny żydowskiej, w 1920 r rozpoczęła studia na Uniwersytecie Wiedeńskim, a pięć lat później przeniosła się do Berlina, gdzie pracowała jako dramatopisarka i dramaturżka w teatrze Erwina Piscatora. Jej krytyczny społecznie i satyryczny tekst „Automat bufetowy” z 1932 z powodzeniem wystawiano na scenach Hamburga, Berlina i Zurychu. Kariera Gmeyner jako dramatopisarki została przerwana po dojściu Hitlera do władzy i przymusowej emigracji.
Eleonora Kalkowska urodziła się w 1883 roku w Warszawie i była polsko-niemiecką pisarką. W 1907 roku wydała wznowiony niedawno „Głód życia”, a rok później podjęła studia aktorskie w seminarium Maxa Reinhardta. Pracowała w teatrze we Wrocławiu i w Schauspielhaus w Berlinie. Sławę przyniósł jej dramat „Josef“, wystawiony w 1929 w Dortmundzie i miesiąc później w Berlinie. Jego tematem była sprawa polskiego robotnika Jakubowskiego, straconego w roku 1926 na podstawie fałszywego oskarżenia. Po przejęciu władzy przez Hitlera w 1933 roku była dwukrotnie aresztowana. Po interwencji polskiego konsula wyszła na wolność, a następnie wyemigrowała do Paryża i potem do Londynu.
niedziela, 8.05.2022
17.00 – czytanie sceniczne sztuki Sibylle Berg „I na pewno razem ze mną zniknął cały świat“ i spotkanie z tłumaczką.
tłumaczenie: Iwona Nowacka, reżyseria i dramaturgia: Olga Ciężkowska (IV WRD) i Dominika Przybyszewska (II WRD)
„Czy naprawdę kiedykolwiek wierzyłyśmy, że uratujemy świat? Przecież one leżały tu tylko w roli dekoracji, te książki, feministyczne, marksistowskie, queerowe, walały się niedbale porozrzucane, z tymi tytułami, poza które nie przebrnęłyśmy, bo wolałyśmy oglądać seriale.” – to jeden z głosów, jakie pojawiają się w sztuce Sibylle Berg. Kolejny zaś dodaje: „Czy ktoś przygotował nas na zniewagi, których doświadczamy? Że nagle stajemy się kompletnie nieważne? Niewidoczne, nawet jeśli przestrzegamy zasad, tak tych, które stworzono tylko dla kobiet!”. Pełen gniewu, ale i siły, inteligentny i zabawny tekst o kobietach i dla kobiet miał swoją premierę w berlińskim Gorki Theater, był prezentowany w ramach festiwalu „Stücke” w Mühlheim i został wybrany „sztuką roku” w ankiecie krytyków w sezonie 2020/21 przeprowadzonej przez „Theaterheute”.
20.00 – czytanie sceniczne sztuki „Maria Magda” Svenji Violi Bungarten i spotkanie z autorką.
tłumaczenie: Iwona Nowacka, reżyseria: Piotr Sędkowski (I WRD), dramaturgia: Weronika Zajkowska (I WRD), muzyka: Aśka Grochulska (Virtual Geisha)
Sztuka „Maria Magda” zdobyła w maju 2021 roku główną nagrodę w prestiżowym konkursie nowej dramaturgii Stückemarkt w Heidelbergu. Pisano o niej w prasie niemieckiej, że jest to radykalny tekst feministyczny, zdecydowanie najodważniejszy spośród nominowanych utworów. To dramat wyjątkowy; czasem ponury, z pogranicza snu i jawy, ale nie pozbawiony dystansu i poczucia humoru. Autorka sprawnie bawi się gatunkami science fiction i horroru. Dotyka tematów trudnych: dojrzewania, seksualności, grzechu i winy, świętości, kobiecości, macierzyństwa, władzy i dominacji. (Opis za PC Drama)
Prowadzenie spotkań: Daria Kubisiak, Uniwersytet Jagielloński
Gościnie:
Ewe Benbenek urodziła się w 1985 roku w Kamiennej Górze, w Polsce. Studiowała kulturoznawstwo i nauki polityczne. W latach 2014-2019 Benbenek pracowała w Instytucie Współczesnej Literatury Niemieckiej/Badań Teatralnych na Uniwersytecie w Hamburgu.
Jej debiutancka sztuka „Bękart tragedii” miała premierę w 2020 roku w wiedeńskim Schauspielhaus w reżyserii Floriana Fischera, a w 2021 jej autorka otrzymała Nagrodę Dramaturgiczną na festiwalu „Stücke“ w Mülheim. W tym samym roku została wyróżniona w plebiscycie krytyków czasopisma „Theaterheute” jako najlepsza młoda pisarka.
Sibylle Berg urodziła się w Weimarze. W NRD pracowała jako aktorka w teatrze lalkowym Po wyjeździe do Niemiec Zachodnich studiowała oceanografię i nauki polityczne. Zadebiutowała w 1997 roku książką Ludzie szukają szczęścia i umierają ze śmiechu (wyd. pol. 2012). Pierwszym tekstem teatralnym była sztuka Helges Leben (2000). Współpracowała z takimi rezyserami jak: Niklaus Helbling, Sebastian Nübling czy Hasko Weber. Obecnie należy najbardziej znanych współczesnych dramatopisarek i autorek w niemieckojęzycznym świecie. Ma na swoim koncie 27 sztuk teatralnych i 15 powieści, pisze też słuchowiska, teksty piosenek oraz felietony. W 2019 roku Sibylle Berg otrzymała Swiss Book Prize za swoją ostatnią powieść GRM – Brainfuck, a rok póżniej Grand Prix Literature, najwyższą nagrodę przyznawaną przez Szwajcarię za twórczość literacką. W Niemczech wyróżniono ją Nagrodami: Else Lasker-Schüler (2016) i Bertholta Brechta (2021).
Svenja Viola Bungarten urodziła się w 1992 w Koblencji, absolwentka kierunku scenopisarstwo na Uniwersytecie Sztuk w Berlinie. W 2016 za libretto do opery Post Nuclear Love otrzymała nagrodę „Berliner Opernpreis”. Jej sztukę Bonn ist eine Stadt am Meer prezentowano w ramach przeglądu „Autorentheatertage” w Berlinie. Od roku 2019 jest członkinią ruchu Ministerium für Mitgefühl (Ministerstwo Współczucia) oraz współzałożycielką kolektywu Die Antagonist*Innen. W sezonie 2020/21 była autorką rezydentką w Theater Koblenz. Jej sztuka Maria Magda otrzymała w 2021 roku główną nagrodę festiwalu „Heidelberger Stückemarkt”.
Rebekka Kricheldorf, urodziła się we Fryburgu Bryzgowijskim w 1974 roku, studiowała języki romańskie oraz scenografię. Napisała około 30 tekstów teatralnych, które wystawiane były, m.in. Staatstheater w Kassel, Deutsches Theater w Getyndze, Deutsches Schauspielhaus w Hamburgu, Staatstheater w Norymberdze czy Deutsches Theater w Berlinie. Otrzymała kilka stypendiów i nagród, m.in. Nagrodę Wydawców i Nagrodę Publiczności na festiwalu Stückemarkt w Heidelbergu (2002), Nagrodę im. Heinricha von Kleista (2003) oraz przyznawaną w Kassel Nagrodę dla Literatury Komediowej (2010). Jako aktorka sztuk brała też udział w ważnych festiwalach prezentujących teksty teatralne, m.in. „Stücke” w Mülheim czy „Autorentage” w Berlinie. Jej pierwsza powieść „Lustprinzip” (Zasada przyjemności) została opublikowana w lutym 2021 roku.
Iwona Nowacka, tłumaczka, kuratorka projektów teatralnych i literackich. Studiowała filologię germańską i literaturoznawstwo na Uniwersytecie A. Mickiewicza w Poznaniu oraz Universita degli Studi w Maceracie (Włochy). Tłumaczy teksty teatralne dla dzieci, młodzieży i dorosłych. Stypendystka Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej (2012), Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2013) i dwukrotnie Międzynarodowego Funduszu Wyszehradzkiego (2014 i 2016), Künstlerhaus Lukas w Ahrenshoop (2017), programu Fundacji S. Fischer „Schritte” w Literarisches Colloqium w Berlinie (2017), KulturKontakt Austria w Wiedniu (2018).
Lisette Buchholz urodziła się w Ludwigshafen nad Renem w 1950 roku. Studiowała slawistykię psychologię i germanistykę, a następnie przez rok pracowała jako nauczycielka języka niemieckiego w Instytucie Goethego w Rovaniemi (fińska Laponia). W roku 1983 założyła w Mannheim wydawnictwo persona zajmujące się literaturą i historią współczesną, ze szczególnym uwzględnieniem literatury emigracyjnej 1933-45. Obecnie pracuje jako wydawczyni i niezależna redaktorka.
Anna Dżabagina, doktora, historyczka literatury, absolwentka Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, adiunktka w Instytucie Literatury Polskiej tamże. Publikowała między innymi na łamach „Tekstów Drugich”, „Pamiętnika Literackiego” i „Didaskaliów”. Wydała edycję debiutanckiego tomu „Głód życia” Eleonory Kalkowskiej (Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2016), jest też autorką monografii „Kalkowska. Biogeografia” (Gdańsk: Fundacja Terytoria Książki, 2020)”
Anna R. Burzyńska – doktor literaturoznawstwa, pracuje w Katedrze Teatru i Dramatu UJ i w redakcji „Didaskaliów. Gazety Teatralnej”. Jako badaczka współpracuje m.in. z Ośrodkiem Badań nad Polskim Dramatem Współczesnym i Center for Advanced Studies Ludwig-Maximilians-Universität w Monachium, jako kuratorka – z Ośrodkiem Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora Cricoteka. Autorka książek Mechanika cudu. Strategie metateatralne w polskiej dramaturgii awangardowej (2005), The Classics and the Troublemakers. Theatre directors from Poland (2008), Maska twarzy. Twórczość dramatyczna Stanisława Grochowiaka (2011) oraz Małe dramaty. Teatralność liryki Stanisława Grochowiaka (2012), redaktorka nowych edycji dramatów Stanisława Grochowiaka (Lęki poranne; 2012) oraz Zofii Posmysz (Czy to temat?; 2020). Niebawem nakładem Wydawnictwa UJ ukaże się jej książka Atlas anatomiczny Georga Büchnera.
Koncepcja i organizacja projektu: Renata Kopyto, Dom Norymberski; Iga Gańczarczyk, Pracownia Dramaturgiczna, AST
Współpraca: Philine Kleeberg, Mühlheimer Theatertage „Stücke”; Dorota Krakowska, Goethe-Institut w Krakowie
koordynacja czytań: Miłosz Mieszkalski (II WRD), Krzysztof Zygucki (IWRD)
realizacja dźwięku i wideo: Agnieszka Żak
realizacja oświetlenia: Dariusz Nawrocki
Organizatorzy: Dom Norymberski, Akademia Sztuk Teatralnych
Partnerzy: Goethe-Institiut w Krakowie, Mühlheimer Theatertage Stücke, Pracownia Dramaturgiczna AST
Projekt zrealizowano ze środków Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej
WSTEP NA WSZYSTKIE WYDARZENIA JEST WOLNY